الیاف (Fibers)، به عنوان مهم‌ترین عنصر در صنعت نساجی، نقش به سزایی در تولید پارچه‌ها و محصولات نساجی دارد. از الیاف طبیعی گرفته تا الیاف مصنوعی، انواع مختلفی از الیاف در صنعت نساجی استفاده می‌شوند. انتخاب درست الیاف، تأثیر چشمگیری بر کیفیت و خواص نهایی محصولات دارد. علاوه بر این، الیاف تعیین‌کننده‌ای برای ویژگی‌های مانند مقاومت، نرمی، کشش و پایداری محصولات نساجی هستند. بنابراین، تحقیقات و توسعه در زمینه الیاف و بهبود روش‌های تولید و استفاده از آنها، اهمیت به سزایی در صنعت نساجی خواهد داشت. با توجه به همین مسئله این مقاله از مجموعه مباحث شادتکس را به بررسی سؤال الیاف چیست اختصاص داده‌ایم.
پیشنهاد مطالعه: پارچه ریون چیست؟ (انواع + کاربردها)
ویژگی انواع الیاف چیست؟
برای آشنایی با انواع الیاف و کاربردهایشان، ابتدا باید تعریف الیاف و خصوصیات آنها را مد نظر داشته باشیم. الیاف یا همان Fibers، مجموعه‌ای از رشته‌های نازک و تنیده شده است که به صورت طولی کنار هم قرار می‌گیرند. این الیاف به عنوان مواد اولیه اصلی در صنعت نساجی و تولید نخ و پارچه استفاده می‌شوند. علاوه بر این، الیاف نقش مهمی در صنایع مختلف دارند و مواد مهندسی مانند محکم‌ترین مواد از الیاف تولید می‌شوند. الیاف دارای خصوصیاتی همچون موارد زیر هستند:
- انعطاف پذیری بالا
- ظرافت رشته‌ها
- نسبت طول به قطر بالا
- مقاومت عالی
الیاف طبیعی چیست؟
Natural fibers یا همان الیاف طبیعی از مواد غیرمصنوعی تشکیل شده‌اند و همیشه از منابع طبیعی از جمله گیاهان و حیوانات به دست می‌آیند. در حال حاضر، تقاضا برای الیاف پارچه‌ای مانند کتان، کنف، جوت، کناف، سیزال و اضافات نیشکر به دلیل توانایی ترکیب با مواد پلیمری و دسترسی آسان به این الیاف افزایش یافته است.
تمامی الیافی که از منابع طبیعی مانند گیاهان و حیوانات به دست می‌آیند و نیاز به تشکیل فیبر یا تغییرات دیگر ندارند، به عنوان «الیاف طبیعی» شناخته می‌شوند. این الیاف ممکن است از منابع گیاهی، حیوانی یا حتی معدنی برخوردار باشند. برخی از الیاف طبیعی مانند فیبرهای گیاهی از اجزای مختلف گیاهان به دست می‌آیند و به صورت طبیعی از طریق طبیعت اطراف ما فراهم می‌شوند. این دسته شامل فیبرهای پروتئینی مانند پشم و ابریشم، الیاف سلولزی مانند پنبه و کتان، و الیاف معدنی مانند آزبست می‌شود.
برای اینکه به طور دقیق‌تر بدانیم الیاف چیست، باید به یاد بسپاریم که الیاف طبیعی در محیط طبیعی یافت می‌شوند و دو دسته اصلی از آنها شامل الیاف حیوانی و گیاهی هستند. تمامی الیاف طبیعی باید تحت فرایند فراوری قرار گیرند تا بتوانند برای استفاده به عنوان نخ و پارچه مناسب شد. ضمنا هر نوع الیاف طبیعی دارای ویژگی‌ها، مزایا و معایب منحصر به فرد خود هستند که به آنها «خواص الیاف» گفته می‌شود. گاهی الیاف با یکدیگر ترکیب یا مخلوط می‌شوند تا خواص آنها بهبود یابد.
الیاف مصنوعی چیست؟
ما قبلا در مقاله الیاف مصنوعی در صنایع نساجی این مبحث را بررسی کرده‌ایم. اما برای تکمیل اطلاعات ارائه شده خوب است بدانید الیاف مصنوعی (artificial fiber) از جنس الیافی تولید شده توسط انسان هستند که از واحدهای شیمیایی اولیه با استفاده از سنتز شیمیایی تشکیل می‌شوند. این الیاف پس از تشکیل فیبر یا پلیمرهای موجود در منابع طبیعی، از طریق یک اسپینرت حل و بازسازی می‌شوند تا به صورت الیاف شکل بگیرند. کشف این نوع الیاف به دنبال تراکم مولکول‌های دو گروه آمینیک با مولکول‌های مشخص شده توسط دو گروه واکنش کربوکسیلیک صورت گرفت.
الیاف مصنوعی از جنس پلی‌آمیدها (نایلون)، پلی‌الیفین، پلی‌استرها، آکریلیک‌ها، وینیل و الیاف الاستیک تشکیل شده‌اند. در حالی که الیاف بازسازی شده شامل ریون، پروتئین‌های بازسازی شده، استات سلولز، الیاف شیشه و لاستیک هستند.
پیشنهاد مطالعه: هدف از تولید پارچه پلی استر چیست؟
تفاوت لباس الیاف طبیعی و الیاف مصنوعی چیست؟
الیاف طبیعی و مصنوعی دارای تفاوت‌هایی هستند که در ادامه به آنها پرداخته می‌شود. با بررسی این موارد که زمان خرید پارچه و لباس متوجه خواهید شد تفاوت میان الیاف چیست.
| ماندگاری و دوام | الیاف مصنوعی قوی‌تر و بادوام‌تر از الیاف طبیعی هستند و همچنین ماندگاری بیشتری نسبت به منسوجات طبیعی دارند. |
| جذب آب | الیاف طبیعی نسبت به الیاف مصنوعی جذب آب بیشتری دارند و به خوبی می‌توانند آب را به خود جذب کنند. |
| چروک‌پذیری | الیاف طبیعی دارای چروک‌پذیری بیشتری هستند، در حالی که الیاف مصنوعی چروک‌پذیری بسیار کمتری دارند. |
| خرید الیاف | قیمت الیاف طبیعی به دلیل مرغوبیت مواد، کمی گران‌تر از الیاف مصنوعی است. |
| نوع مواد اولیه | الیاف طبیعی از منشأ طبیعی مانند پروتئینی یا سلولزی برخوردارند، در حالی که الیاف مصنوعی از مواد شیمیایی ساخته می‌شوند. |
ساختمان الیاف
خوب است برای تکمیل این مبحث در رسیدن به سطح مناسبی از آگاهی، درباره ساختار الیاف نساجی هم صحبت کنیم. الیاف نساجی دارای ساختارهای میکروسکوپی و مولکولی خاصی هستند. همین ساختارها باعث بروز رفتارهای خاص در الیاف می‌شود و آنها را قابل استفاده در تولید انواع منسوجات و مواد نساجی می‌کند. با تغییر و اصلاح این ساختارها، می‌توان خواص الیاف را نیز تغییر داده و بهبود بخشید.
ساختار مولکولی الیاف نساجی به این صورت است که مولکول‌های تشکیل دهنده آنها به صورت مولکول‌های بسیار بزرگ یا «ماکرومولکول» که پلیمر نامیده می‌شوند، تشکیل شده‌اند. این ماکرومولکول‌ها از مولکول‌های کوچک‌تر به نام «منومر» تشکیل شده‌اند که واحدهای سازنده ماکرومولکول‌های پلیمر هستند. به عنوان مثال، مولکول سلولز که ماده اولیه الیاف پنبه و ویسکوز ریون است، یک پلیمر طبیعی است که از منومرها تشکیل شده است.
این مولکول‌های پلیمر که در داخل فیبریل قرار دارند، به موازات یکدیگر قرار می‌گیرند و با همدیگر پیوندهای به نام پیوند جانبی و یا پیوند عرضی برقرار می‌کنند که ساختار فیبریل را تشکیل می‌دهند. وقتی این رشته‌های فیبریل در کنار هم قرار می‌گیرند، ساختار بزرگ‌تری به نام الیاف شکل می‌گیرد.
پیشنهاد مطالعه: مدیریت کیفیت نساجی چیست؟
کلام آخر
حالا که می‌دانیم الیاف چیست برای خرید پارچه و لباس تصمیم گیری بهتری خواهیم داشت. در اصل با بررسی کامل انواع الیاف (طبیعی و مصنوعی) می‌توانیم جنس پارچه مورد نظر را بهتر تشخیص داده و خرید موفقی را تجربه کنیم. به عنوان نکته پایانی در نظر بگیرید که عوارض الیاف مصنوعی و طبیعی هم قابل بررسی هستند. با توجه به این مسئله هم می‌توانید تصمیم گیری بهتری برای خرید داشته باشید.