مد صنعتی است که به سرعت در حال تغییر است و در آن روندهای جدید به طور مداوم در حال ظهور و تکامل هستند. این ویژگی یک چرخه عمر کوتاه را برای اکثر محصولات مد ایجاد می‌کند. در حالی که برخی از اقلام مرسوم امروزی ممکن است فردا منسوخ شوند، سبک‌های مد می‌توانند بارها و بارها با قدرت جدید بازگردند. روند ورود و خروج این سبک‌ها، چرخه عمر محصول مد (fashion product life cycle) نامیده می‌شود. در این مقاله، متخصصان گروه تولیدی شاد و نمونه (شادتکس) چرخه عمر محصول در نساجی را بررسی خواهند کرد تا دیدگاه بهتری به این مسئله پیدا کنید.
بیشتر بخوانید: آشنایی با چند صنعت وابسته به نساجی
منظور از ارزیابی چرخه زندگی (LCA) چیست؟
LCA یک چارچوب ساختاریافته است که اثرات زیست محیطی یک محصول را در کل طول عمر آن ارزیابی می‌کند. این رویکرد با نگاهی به کل چرخه عمر محصول، از جمله استخراج مواد خام، فرآوری، فاز استفاده، حالت‌های حمل و نقل، شیوه‌های مدیریت زباله، تجزیه و تحلیل جامعی از تأثیرات محیطی کلی محصول را امکان‌پذیر می‌سازد.
برای داشتن یک نتیجه جامع از ردپای محیطی محصول، برندهای نساجی باید به این سؤالات پاسخ دهند:
- مواد مورد استفاده برای محصول چیست؟
- مواد کجا تولید می‌شوند؟
- چه مواد شیمیایی در زنجیره تامین استفاده می‌شوند؟
- محصول چه فرآیندهایی مانند ریسندگی، بافندگی، سفید کردن، رنگرزی، تکمیل و غیره را طی می‌کند؟
- کالا چگونه حمل می‌شود و مسافت‌ها چقدر است؟
- وقتی محصول به ضایعات تبدیل می‌شود چه اتفاقی می‌افتد؟
اما نکته اینجاست: تعداد انبوه سوالات ممکن است طاقت فرسا باشد. چگونه می‌توانیم پیچیدگی‌های پایداری در صنعت مد را آشکار کنیم و انتخاب‌های آگاهانه داشته باشیم؟ اینجاست که ارزیابی چرخه زندگی می‌تواند کمک کند.
بیشتر بخوانید: استانداردها در صنعت نساجی (Textile Standards)
استانداردهای مختلف برای LCA چیست؟
در طول 40 سال گذشته، روش‌ها و استانداردهای LCA تکامل یافته و اصلاح شده‌اند. سازمان‌ها و ابتکارات، مانند سازمان بین المللی استاندارد (ISO) و برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP)، نقش مهمی در توسعه استانداردها و دستورالعمل‌های LCA به رسمیت شناخته شده بین المللی ایفا کرده‌اند.
| ISO 14040 و ISO 14044 | این استانداردهای بین المللی توسعه یافته توسط ISO یک چارچوب کلی برای انجام و گزارش مطالعات چرخه عمر محصول در نساجی ارائه می‌کنند. آنها برای همه صنایع از جمله نساجی قابل استفاده هستند. |
| ISO 14067 | این استاندارد بر ردپای کربن محصولات تمرکز دارد. الزامات و راهنمایی‌های خاصی را برای تعیین کمیت و ارتباط ردپای کربن یک محصول بر اساس چرخه عمر آن ارائه می‌کند. |
| ردپای محیطی محصول (PEF) | توسط کمیسیون اروپا توسعه یافته است. PEF یک معیار چند معیاره از عملکرد زیست محیطی یک محصول در طول چرخه عمر آن است. از 16 مقوله تاثیر متفاوت، از جمله تغییرات آب و هوا، تخریب لایه اوزون و کاهش منابع و غیره استفاده می‌کند. |
هدف چرخه عمر محصول در نساجی چیست؟
ارزیابی چرخه عمر (LCA) برای محصولات نساجی با هدف تعیین کمیت و کاهش اثرات زیست محیطی یک محصول در کل چرخه عمر آن است. این اطلاعات بینش‌هایی را درباره مکان‌هایی که بیشترین بارهای زیست‌محیطی رخ میدهد (که به عنوان «نقاط داغ» نیز شناخته می‌شوند)، ارائه میدهد. ضمن اینکه به تصمیم‌گیری در جهت اقدامات پایدارتر در زمینه‌هایی مانند منابع مواد، تولید، و طراحی محصول کمک می‌کنند. LCA استراتژی‌های مبتنی بر «پایداری و انرژی سبز» را تأیید می‌کند. همچنین شفافیت و اعتبار شرکت را تضمین کرده و در عین حال به رعایت مقررات سختگیرانه زیست محیطی کمک می‌کند. در نهایت، از تغییر به سمت اقتصاد چرخشی در نساجی حمایت می‌کند و استراتژی‌هایی را برای طول عمر، بازیافت و استفاده مجدد از منابع ترویج می‌نماید.
بیشتر بخوانید: چرا باید زباله های نساجی را دفع کنیم؟
مزایای چرخه عمر محصول در نساجی
بخش نساجی با تقاضای فزاینده برای اعمال و شفافیت پایدار دست و پنجه نرم می‌کند. به همین دلیل LCA داده‌های علمی را ارائه میدهد که می‌تواند برای ارزیابی، بهبود، و ارتباط ردپای زیست محیطی محصولات مورد استفاده قرار گیرد. در اینجا چند دلیل کلیدی وجود دارد که چرا چرخه عمر محصول در نساجی حیاتی است:
- گزارش و انطباق:
نهادهای نظارتی، به ویژه در مناطقی مانند اتحادیه اروپا، به طور فزاینده‌ای از شرکت‌ها می‌خواهند که اثرات زیست محیطی خود را گزارش کنند. به عنوان مثال، فرانسه اخیرا قانونی را معرفی کرد که بر اساس آن برندها باید اثرات زیست محیطی محصولات خود را منتشر کنند.
- توسعه محصول:
یک LCA می‌تواند توسعه محصول پایدار را با مقایسه ردپای مواد و فرآیندهای مختلف اطلاع دهد. این داده‌ها می‌توانند طراحان و تیم‌های توسعه محصول را به سمت انتخاب گزینه‌های کم‌تأثیر راهنمایی کنند.
- مدیریت زنجیره تامین:
LCAها می‌توانند اثرات زیست محیطی را در مراحل مختلف زنجیره تامین مشخص کنند. با کمی کردن شاخص‌های کلیدی عملکرد محیطی، شرکت‌ها می‌توانند تصمیمات آگاهانه‌تری در مورد منبع یابی و مدیریت تامین کنندگان بگیرند.
- بازاریابی و ارتباطات:
داده‌های LCA به تیم‌های بازاریابی اجازه میدهد تا اثرات زیست‌محیطی محصولات را به طور دقیق به اشتراک بگذارند. این پشتوانه علمی اعتبار را افزایش داده و به برندها اجازه میدهد تا تقاضای رو به رشد مصرف کنندگان برای شفافیت و پایداری را برآورده کنند.
- برنامه ریزی استراتژیک:
انجام LCA می‌تواند به شناسایی نقاط حساس محیطی در عملیات یک شرکت کمک کند. این داده‌ها می‌توانند استراتژی‌های فراگیر را ارائه دهند و کسب‌وکارها را به سمت شیوه‌های پایدارتر از جمله طراحی مجدد محصول، بهینه‌سازی زنجیره تامین، یا ابتکارات جدید سازگار با محیط زیست راهنمایی کنند.
بیشتر بخوانید: فرهنگ لغات و اصطلاحات صنعت نساجی
کلام آخر
در مجموع، چرخه عمر محصول کل فرآیندی است که از طریق آن یک کالای نساجی (تا زمانی که از بازار خارج شود) در بازار معرفی می‌گردد. در تئوری، 4 مرحله از زندگی یک محصول وجود دارد که شامل معرفی، رشد، بلوغ و افول آن است. بسته به ترجیحات اکثریت افراد، برخی از محصولات در حالت بلوغ چرخه عمر محصول در نساجی طولانی مدت باقی می‌مانند. در حالی که برخی به سرعت منقرض شده و برخی در نهایت پس از سال‌ها بازگشته و دوباره وارد چرخه می‌شوند.