صنعت نساجی ایران یکی از صنایع اصلی کشور است که تاریخی بسیار قدیمی دارد. این صنعت از دوران باستان تا امروز اهمیت ویژه‌ای داشته و نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا کرده است. اما، در سال‌های اخیر، مشکلات متعددی این صنعت را تهدید کرده است. از جمله مشکلات مهم می‌توان به کاهش تقاضا، افزایش قیمت‌ها، صادرات و واردات غیرقانونی، کیفیت پایین محصولات و نبود سرمایه‌گذاری‌های لازم برای به‌روزرسانی تجهیزات اشاره کرد. از این رو، بررسی مشکلات صنعت نساجی ایران اهمیت بسیاری دارد، زیرا رفع این موارد تأثیر به سزایی بر توسعه و رونق صنعت نساجی ایران خواهد داشت.
پیشنهاد مطالعه: جلسه کمیته بافندگی، رنگرزی و تکمیل پارچه
تأمین ارز برای خرید ماشین‌آلات؛ مهمترین مشکلات صنعت نساجی ایران
تأمین ارز برای خرید ماشین‌آلات صنعت نساجی امری حیاتی است، اما به نظر می‌رسد دولت در تأمین این امور به صنعت نساجی کمک نمی‌کند. حتی مدیرکل دفتر پوشاک و نساجی وزارت صمت نیز از کاهش تأمین ارزی برای صنایع نساجی در سال 1402 نسبت به سال گذشته (حدود 8 درصد) صحبت کرده است. متخصصان این صنعت معتقد هستند که بیشترین ارزش تامین ارز برای واردات الیاف و ماشین‌آلات صنعتی مورد نیاز است. این نیازی جدی است و تنها با تأخیر در تأمین ارز به تعطیلی کارخانه‌ها منجر خواهد شد.
به علاوه، بحث ماشین‌آلات فرسوده نیز یک مشکل دیگر برای صنعت نساجی است که باید به آن پرداخته شود. این مشکلات نشان می‌دهد که حمایت از صنعت نساجی امری ضروری است که باید به آن توجه شود.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس 11 درصد از ماشین‌آلات این صنعت در صنعت پوشاک و 89 درصد در صنعت نساجی به کار گرفته می‌شوند. از این 89 درصد:
- حدود 46 درصد به ماشین‌آلات رنگرزی و تکمیل
- 13 درصد به ماشین‌آلات بافندگی
- 11 درصد به خطوط ریسندگی
- 3 درصد به ماشین‌آلات حلقوی و گردباف اختصاص دارد.
همچنین 16 درصد از این ماشین‌آلات شامل بقیه موارد می‌شود و در میان آن‌ها، حدود نیمی از آن‌ها فرسوده هستند. به نظر نمی‌رسد که این حجم تجهیزات و ماشین‌آلات برای صنعتگران این حوزه قابل قبول باشد.
ماشین آلات فرسوده
یکی از مهمترین مشکلات صنعت نساجی ایران، وجود ماشین آلات فرسوده در خط تولید است. به عنوان مثال، 45 درصد از ماشین‌آلات بافندگی دارای عمر بالای 20 سال، 33 درصد دارای عمر بین 10 تا 20 سال و کمتر از 22 درصد دارای عمر کمتر از 10 سال هستند. در زنجیره تولید پارچه لباسی نیز ماشین‌آلاتی که فرسوده‌تر و از رده خارج شده‌تر هستند. این چالش همراه با سایر مشکلات صنعت، باعث شده تا هم توان تولید کاهش یابد و هم از نظر کیفیت قدرت رقابت از بین برود.
پیشنهاد مطالعه: تاثیرات قاچاق پوشاک و لباس بر بازار ایران
تأثیر عوامل اقتصادی بر صنعت نساجی ایران
عوامل اقتصادی که شامل قوانین پولی، مالی و بانکی هستند، حتما بر صنعت نساجی تأثیر می‌گذارند. این موارد دربردارنده بهره‌های بانکی، تفاوت نرخ ارز و قوانین صادرات و واردات می‌شوند. بهره‌های بانکی در داخل کشور و دیگر کشورها تفاوت‌هایی دارند که می‌تواند بر عملکرد صنایع نساجی تأثیرگذار باشد. بر اساس قوانین نوسازی صنایع نساجی، بانک‌ها می‌بایست به صورت دلار بازپرداخت تسهیلات اعطایی خود را دریافت کنند. اما در عمل این مورد به صورت یورو انجام می‌شود. این تفاوت‌ها و نوسانات در نرخ ارز باعث بدهکاری کارخانه‌ها نسبت به بانک‌ها می‌شود.
در کشورهای رقیب، مالیات بر درآمد تقریبا 13 درصد است، اما در ایران این میزان به 25 درصد افزایش یافته است. این اختلاف باعث افزایش هزینه‌های سربار و در نتیجه افزایش قیمت نهایی محصولات نسبت به کشورهای رقیب و کاهش توان رقابتی کشور ما می‌شود.
همچنین، در زمینه قوانین و مقررات واردات و صادرات، باید توجه داشت که بسیاری از مواد اولیه در داخل کشور تولید نمی‌شوند و باید وارد شوند. اما دولت برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی قوانین سختی اعمال می‌کند. همین مسئله هم یکی از اصلی‌ترین مشکلات صنعت نساجی ایران است. به عنوان مثال، تعرفه‌های 15 درصدی برای واردات پنبه و 15-10 درصدی برای پلی‌استر از جمله این اقدامات است. در حالی که تنها 30 درصد از نیاز پلی‌استر داخلی تولید می‌شود و باید 70 درصد آن را از خارج وارد کرد.
تهیه مواد اولیه در صنعت نساجی
یکی از عوامل مربوط به تهیه مواد اولیه در صنعت نساجی، درگیری شدید با پنبه و وابستگی بیش از حد به این ماده اولیه است. رشد و توسعه این صنعت بر پایه تأمین پنبه است؛ ولی پنبه داخلی با کیفیت کمتر و قیمت بالاتر از نرخ جهانی، تأمین کافی برای صنعت نساجی را فراهم نمی‌کند.
سیاست‌های حمایت از تولید داخلی پنبه، باعث افزایش قیمت پنبه وارداتی و افزایش هزینه‌های تولید نساجی شده است. کشت پنبه نیز به دلیل عدم استفاده از دانش کشاورزی مدرن و مسائل فنی و اقتصادی، روندی نزولی دارد. بنابراین، بخشی از نیاز به پنبه از طریق واردات باید تأمین شود.
وزارت جهاد کشاورزی برای حمایت از کشاورزان موانعی را برای تأمین پنبه لازم برای صنعت نساجی در نظر گرفته است، اما تأمین پنبه به یک معضل اصلی برای صنعت نساجی تبدیل شده است.
پیشنهاد مطالعه: کاربرد و نقش گرافن در صنعت نساجی
رفع مشکلات صنعت نساجی ایران
متخصصان rochi برای برخی از مهمترین این مسائل، راهکارهای زیر را پیشنهاد می‌کنند.
| مشکلات | پیشنهادها |
| عدم امکان تأمین مواد اولیه با کیفیت مطلوب و قیمت ارزان | 1. کنترل مرزها برای جلوگیری از ورود و خروج غیرقانونی منسوجات 2. حمایت‌های لازم از کشاورزان برای توسعه سطح زیر کشت پنبه در کشور |
| عدم پرداخت به موقع یارانه‌های صادراتی | 1. کاهش مالیات‌های مربوط به تولید و صادرات برای رفع مشکلات صنعت نساجی ایران 2. کاهش نرخ سود وام‌های تولید و هزینه‌های سرمایه گذاری که باعث کاهش قیمت تمام شده کالاها و در نتیجه افزایش فروش شود |
| مستهلک بودن ماشین آلات در تعدادی از واحدهای تولیدی | 1. ورود ماشین آلات جدید با تکنولوژی پیشرفته برای تولید پارچه‌های مرغوب 2. افزایش توان رقابتی محصولات داخلی |
پیشنهاد مطالعه: تولید منسوجات هوشمند
کلام آخر
در این متن سعی داشتیم شما را با مشکلات موجود در صنعت نساجی آشنا کنیم. متخصصان این حوزه باور دارند که با حمایت بیشتر دولت و همراهی اعضای فعال در این صنعت، می‌توانیم برای رفع تمامی چالش‌های موجود در این مسیر، راهکارهای بهتری پیدا کنیم.